در بخش سرولوژی با استفاده از روش الایزا آزمايش هاي مربوطه بر روی خون یا شیر دامهای اهلی (گاو، گوسفند، بز، اسب و ... ) انجام می شود. تست الیزا یا الایزا یک آزمایش استاندارد برای کشف ویروس در خون است، در الیزا خود ویروس جستجو نمی‌شود بلکه اندازه پادتن (آنتی‌بادی) که در بدن دام آلوده به یک ویروس تولید شده، اندازه گرفته می شود. تست الیزا یک آزمایش نسبتاً دقیق است و در آن یک نمونه خونی گرفته شده و در دور بالا سانتریفیوژ می‌شود. پس از جداسازی سرم خون از ذرات، یک ماده معرف (بسته به ویروس مورد ردیابی) به سرم خون اضافه می‌شود که محلول را رنگی می‌کند و وجود پادتن‌های ضد ویروس مورد نظر را مشخص می سازد.

دستگاه مورد استفاده در این بخش عبارتست از:

ذیلا به برخی از بیماریهای مهم دامی که روش الایزا در تشخیص آنها کاربرد دارد، اشاره می شود:

لوكوز BLV: بیماری لکوز از جمله بیماریهای با اهمیت در دامداریهای متراکم می باشد. این بیماری گسترش جهانی داشته و اغلب در گاوهای بالغ سه سال به بالا مشاهده می شود. چون ویروس لکوز گاوی در لنفوسیت ها قرار داشته و ندرتا ویروس آزاد است، انتقال سلول های آلوده به دام حساس برای ایجاد بیماری ضروری است و معمولا بیماری از طریق انتقال خون آلوده، مصرف آغوز یا شیر آلوده و انتقال از طریق جفت در دوره آبستنی از دامی به دام دیگر منتقل میگردد. باید توجه داشت که ویروس لکوز گاوی هرگز از بدن دام حذف نمی گردد و گاو سرم مثبت یک منبع بالقوه عفونت برای گاوهای حساس گله خواهد بود. در حال حاضر هیچ درمان شفابخش و هیچ واکسنی برای محافظت در مقابل بیماری وجود ندارد و توصیه های بهداشتی ذیل جهت جلوگیری از گسترش بیماری در گله را باید به اجرا درآورد:

استفاده از سرسوزن های استریل انفرادی در تزریقات و خونگیری.

شروع اجرای واکسیناسیون از دام های جوان به دام های بالغ.

استفاده از شاخ برهای الکتریکی و یا ضدعفونی وسایل شاخ بری در فاصله عملیات روی هر دام.

استفاده از دستکش مامایی به طور انفرادی برای هر دام در عملیات توشه رکتال و تلقیح مصنوعی.

تغذیه گوساله ها با شیر جایگزین و یا شیر و آغوز پاستوریزه شده.

کنترل حشرات به منظور به حداقل رساندن انتقال خون توسط حشرات خونخوار.

تورم مخاط بينيIBR : تورم مخاط بيني همراه با زخم هاي مشخص بيني، تورم ناي، تب، سرفه، ترشحات بيني، تورم غلاف قضيب، تورم واژن و فرج، فرم سيستميك حاد در گوساله هاي تازه متولد شده و يا سقط جنين و آنسفاليت ميباشد. بيماري داراي اثرات زيانباري در دام هاي آلوده بشرح زير مي باشد: سقط جنين، ناباروري در گاوهاي نر، كاهش توليد، مرگ ناشي از فرم تنفسي بيماري در تمام سنين، مرگ ناشي از فرم بسيار كشنده بيماري در گوساله هاي جوان، هزينه درمان به علت عفونت هاي ثانويه باكتريايي دستگاه تنفسي، عفونت پنهان در دامهاي مولد كه موجب بروز مشكلات و محدوديت در تجارت ملي، منطقه اي و بين المللي دام و اسپرم و ورود دام مولد به مراكز تلقيح مصنوعي مي گردد .

اسهال ويروسيBVD : این ویروس از نظر جغرافیایی به طور وسیعی گسترش داشته به طوری که 70 تا 90 درصد گاوها سرم مثبت می باشند. روشهای کنترلی جهت پیشگیری از ورود ویروس BVD به گله فقط در دامداریهایی که اصول امنیت زیستی را رعایت می کنند قابل اجراست. برای کنترل بیماری در چنین دامداریهایی، بررسی وضعیت بیماری و همچنین تعیین دامهای با عفونت پایدار (PI) تست تشخیصی الیزا گله بسیار راهگشا می باشد و می بایست متعاقب آن تمام دامهای PI مشخص شده از گله حذف شده و سپس به واکسیناسیون بقیه دامهای گله اقدام نمود.

نئوسپوروزیسNEOS: این بیماری توسط تک یاخته‌ای از شاخه آپی کمپلکسا به نام نئوسپوراکانینوم ایجاد می‌شود که عامل اصلی سقط جنین در گاو به خصوص گاوهای شیری می باشد. آنچه به این بیماری اهمیت جهانی داده است، انتشار وسیع و خسارات اقتصادی فراوان آن بوده است.در حیوان آبستن، انتقال از طریق جفت به جنین مورد تائید است و هنوز راههای دیگر انتقال به طور قاطع مشاهده نشده است. هر گاه گاو سالم در زمان آلودگی آبستن نباشد عفونت ایجاد شده علائم کلینیکی ایجاد نمی نماید ولی تست سرمی مثبت بوده و ایمنی سلولی توسعه پیدا کرده و افزایش تک یاخته در درون سلول میزبان محدود می گردد و تک یاخته در جهت تداوم بقا و مقاومت در مقابل جواب های ایمنی میزبان از فرم فعال یعنی تاکی زوئیت به برادی زوئیت تبدیل شده و پوشش آن نسبتاً ضخیم شده و شکل کیست بافتی پیدا میکند تا دیگر جواب های ایمنی میزبان چندان اثری بر ضد آن نداشته باشد. استفاده از الایزا در مطالعه پاسخ سرمی به نئوسپورا کانینوم ارزش فراوانی دارد، بررسی سرمی گاو آلوده و جنین و همچنین بررسی میکروسکوپی و ماکروسکوپی بافتهای جنین سقط شده در تشخیص بیماری کمک شایانی می نمایند.

يونPARA/TB : عامل این بیماری باکتریایی کشنده مایکوباکتریوم پاراتوبرکولوزیس یا مایکوباکتریوم جونئی است که با تورم مزمن روده در گاو، گوسفند و بز مشاهده می شود. دوره کمون بیماری طولانی و حدود یک سال است. بنابراین علائم بیماری حداقل تا ۲ سال ظاهر نمی شود.اگر تعداد زیادی دام در یک گله آلوده شوند کنترل دشوار است و حیوان ارزشمند می تواند به یک حیوان که نگهداری آن ایجاد ضرر می نماید تبدیل شود، بیماری یون در یک گله متعاقبا تعدادی یا همه ضررهای اقتصادی زیر را بدنبال خواهد داشت:

-از دست رفتن سودمندی دامها بدلیل کاهش تولید شیر به میزان 5 تا 25% و کاهش ارزش لاشه در کشتارگاه

-لاغری مفرط دام و بهای انجام تست ها و اقدامات مدیریتی جهت جلوگیری از انتشار بیماری.

علائم بالینی بیماری در گاوها تا زمان بلوغ رخ نمی دهد، گوساله هایی که در سن پایین بوسیله یک دز بالا از ارگانیزم آلوده می شوند، دست کم پس از سن 2 سالگی علائم بیماری را نشان می دهند. همه موارد بالینی بیماری و رخدادهای آن در سن 2 سالگی و پس از آن می باشد. تست گله در صورتیکه به برنامه های مدیریتی موثر اضافه شود می تواند در شکستن سیکل بیماری کمک کننده باشد، اهمیت روشهای متنوع کنترل و پیشگیری برای هر فارمی متفاوت خواهد بود، ارزانترین و دقیق ترین روش آزمایش برای تایید بیماری یون در گاو تست الیزا بوده که در بیش از 85% دامهای آلوده با میکروب که معمولا کاهش وزن و اسهال دارند نتیجه مثبت خواهد شد.

لپتوسپيروزLEPTO  : لپتوسپیروز یا تب شالیزار که با نام تب برنجکاران نیز نامیده می شود يكي از گسترش يافته ترين بيماريهاي مشترك بين انسان و حيوانات است و به وسيله يك باکتری از نوع اسپيروكت به نام لپتوسپيرا ايجاد مي شود. چهره باليني اين بيماري آنقدر متغير است كه هرگز نميتوان تنها بر پايه علائم و نشانيهاي بيماري، آن را تشخيص داد. به همين دليل تشخيص بيشتر بر پايه اعتماد به آزمايشگاه در نشان دادن و مشاهده عامل بيماري و دقت روشهاي سرولوژيكي استوار است. در بسياري از مناطق جهان، لپتوسپيروز به عنوان يك بيمـاري آندميك مطرح بوده بطوریکه ميزان وفور آلودگي در ميان حيوانات، از تعداد حيواناتي كه علائم بيماري را از خود نشان ميدهند به مراتب بيشتر است که در این موارد ضايعات اقتصادي ناشي از بيماري نسبتاً كم بوده و بيماري از نظر بهداشت عمومي حایز اهميت فراوان مي باشد. یکی از روش های مناسب براي كاهش خطرات لپتوسپيروز و كنترل بيماري شناسايي حيوانات آلوده يا مبتلا به روش سرولوژي می باشد. آزمون های سرولوژيكي مستمر در گله هاي دامي مي تواند درصدي از حيوانات داراي آنتي بادي بر عليه لپتوسپيرا را مشخص نمايد. با اين وجود، اين اطلاعات نمي تواند مبين عاري بودن يك منطقه از لپتوسپيروز باشد و بيماري مي تواند به صــورت فصلي يا همراه با بارندگيهاي طولاني مدت و غير منتظره، شعله ور گردد.

سالمونلاSALMO : عفونت های سالمونلا در گاوها در همه سنین مشاهده شده ولی اغلب اوقات بیماری به شکل خطرناک در نوزادان و گوساله های جوان و گاوهای نزدیک زایمان دیده می شود. معمول ترین علامت بالینی آن اسهال و تب است. اسهال معمولا آبکی تا لعابی است و اغلب بوی تعفن دارد. پیشگیری از عفونت سالمونلا اغلب مشکل است چون تعداد زیادی از حیوانات گله به این باکتری آلوده شده و باکتری را به طور متناوب انتشار می دهند. اصلی ترین روش پیشگیری کاهش رویارویی با باکتری در حیوانات مشکوک است. روشهاي مختلفي براي جداسازي باكتري سالمونلا از نمونه‌هاي محيطي وجود دارد كه شامل: روش‌هاي كشت سنتي و بيوشيميايي، سرولوژيكي و مولكولي است.

زبان آبيBLUETONGUE : زبان آبی از بیماری‌های ویروسی نشخوارکنندگان است که توسط حشرات منتقل می‌شود. گاوها بزرگترین میزبان تقویت کننده بیماری هستند که معمولاً تحت بالینی است و اغلب تنها علامت بیماری تغییر تعداد لکوسیت‌ها و تغییر دمای رکتوم می‌باشد. ویروس زبان آبی با ایمونوفلورسنت، الایزای جستجوی آنتی ژن قابل تشخیص است.

مايكوپلاسما: ریزترین و ساده ترین اجرام آزاد زی شناخته شده مایکوپلاسماها هستند که یکی از مهمترین علل پنومونی و لنگش در گاوهای گوشتی پرواری و از بيماريهاي بسيار مهم عفوني و واگير دار در گاو و بوفالوي آبي و نوع مایکوپلاسما بوویس یکی از عوامل روزافزون بیماری در گوساله ها می باشد. بطوریکه در اکثر گله ها بیشترین و پرهزینه ترین بیماری در گوساله ها با عامل مایکوپلاسما، بیماری پنومونی می باشد. از آنجا که در دهه اخیر فراوانی و شدت بیماری به طور سریع در حال رشد است، شناسایی اولیه و درمان موارد بیماری و برنامه های کلی مدیریت و جلوگیری از ضررهای اقتصادی بسیار حایز اهمیت است. حيوانات مبتلا، بعلت ضايعات ريوي داراي اشکال تنفسي بوده، وضعيت سلامتي خود را از دست داده و تعدادي تلف مي شوند. علائم بالینی پنومونی شامل ترشحات بینی، سرفه خشک، دمای بیش از 5/39 درجه سانتی گراد در رکتوم و تنفس سخت، کاهش اشتها می باشد. عوامل مستعدکننده افزایش پنومونی پیش از دوره قطع شیر شامل نقصان در انتقال ایمنی از مادر (مدیریت ضعیف مصرف آغوز)، تماس طولانی مدت با گاو بالغ، تهویه نامطلوب و یا ترکیبی از این عوامل می باشد.

لیستریوز: ليستريا منوسیتوژنز عامل بیماری در گوسفند، بز و گاو بوده و فراوانی آن در طبیعت روی علوفه و گیاهان، خاک، شیر و مدفوع و زنده ماندن طولانی مدت آن منجر به مهم بودن این بیماری از نظر اقتصادی شده است. محیط اطراف از راه شیر و مدفوع آلوده می شود. معمولا در مخاط بعضی دام ها یافت شده و نسبت بالایی از گوسفندان و بزهای سالم حاملین خفته این باکتری هستند و تحت شرایط استرس آن را از طریق مدفوع و شیر دفع و محیط و گوساله شیرخوار را آلوده نمایند. باکتری به وفور از سیلو بخصوص سیلوی نامرغوب و با pH بالا (5 تا 9) جدا می گردد. مصرف زیاد سیلو، معمولی ترین علت شیوع بیماری است. ارتباط سیلو با بیماری به حدی است که در ایسلند بیماری ناشی از لیستریا را بیماری سیلو می نامند. در دام آبستن باکتری در جفت جایگزین و وارد مایع آمنیون می گردد. جنین باکتری را بلع و در نهایت جنین تلف می گردد و سقط اتفاق می افتد . بخاطر در معرض بودن گله، آزمایش الیزا برای گله های حامل اکیدا توصیه میشود.

بروسلوز: بروسلوز يكي از مهمترين و شايع ترين بيماري هاي مشترك بين انسان و حيوانات است که باکتری از خانواده بروسلا مولد آن است. این بیماری در دام ها موجب سقط جنین شده و یک ضایعه ی اقتصادی در صنعت دامپروری را موجب می شود. اما در انسان فقط ایجاد یک بیماری مزمن به نام تب مالت (بروسلوز) میکند. معروف ترین آنها بروسلا آبرتوس و ملی تنسیس است که به ترتیب در گاو و بز ایجاد بیماری میکنند. این بیماری در اثر تماس با مواد بیولوژی آلوده حیوانات مانند خون، ادرار، ترشحات جنینی و بافتها از راه خوراکی و یا استنشاق انتقال پیدا می‌کند. تشخیص سریع و مناسب این بیماری نقش مؤثری در بهبود بهداشت عمومی دارد. در حالت بيماري تيتر IgG به مقدار بالاتر رسيده و دوام بيشتري دارد و در بررسي سرولوژي بروسلوز هنگامي كه سرم مورد آزمايش قرار مي گيرد از ارزش زيادي برخوردار است. چنانچه سرم هفته اول آلودگي مورد بررسي قرار گیرد هيچگونه ايمونوگلوبوليني موجود نبوده و در نتيجه آزمايش منفي خواهد بود. اما بين هفته دوم و سوم تشكيل IgG شروع شده و سه هفته پس از آن به اوج خواهد رسيد و در حالت عفونت كماكان نقش غالب را خواهد داشت.

تب برفکی: بيماري ای بسيار عفوني و بشدت واگيردار مي باشد كه يکي از موانع اصلي در تامين بهداشت و فراورده هاي دامي محسوب ميگردد. اين بيماري سبب کاهش شديد توليد دام شده و نقش اساسي در تجارت دام و فراورده هاي خام دارد.  ويروس عامل بيماري از جنس پيكورنا ويروس بوده و از جمله مقاوم ترين ويروسهاي شناخته شده در طبيعت مي باشد که تمايل زيادي به حمله به بافت اپي تليال دارد و پس از تكثير و ورود به خون، ضايعات بسيار شديدی را در بافتهاي موكوسي و پوششي از جمله دهان، سيستم توليد مثل، سیستم پستانی بوجود مي آورد. افت شديد توليد شير، گوشت و مرگ و مير در دامهاي جوان ضايعات اقتصادي این بیماری محسوب شده که این ضایعات به همراه هزينه هاي درماني و غيراقتصادي شدن دامهاي مبتلا و فراهم شدن بستر هجوم ساير باكتريهاي عفونت زا سبب شده است تا اين بيماري دشمن دام و سرمايه دامي لقب بگيرد. راه انتقال اوليه بيماري در گله مستقيما از دام آلوده به دام سالم بوده و حتی قبل از بروز علائم باليني بیماری، به دلیل وجود مقادير بسيار زياد ويروس در ترشحات و هواي تنفسي دامهاي آلوده انتقال بیماری بسرعت اتفاق مي افتد. ويروس مولد بيماري تب برفكي قادر است تا مدت 40 روز در بستر فضولات در محيط خارج از بدن دام و هفته ها در خوراك دام و فراورده هاي دامي از جمله پشم و پوست زنده باقي مانده و از مكاني به مكان ديگر انتقال يابد.
علائم كلينيكي این بیماری عبارتند از: تب بالا (41-40 درجه)،  کاهش تولید شير، بي حالي، سایيدن دندانها روي يكديگر، پيدايش طاول در سطح زبان و مخاطات لثه ها و لب ها، ایجاد طاول بر دست و پا و ایجاد شکاف بين سمي و تاج سم که در اثر پاره شدن، دردناک بوده و حرکت براي دام سخت و مشکل مي شود. این طاول ها در قسمت های پستانی می تواند سبب بروز ورم پستان شود. شدت بيماري و سرعت ابتلا گوساله ها بقدري سريع است که دام بدون بروز علائم ظاهري بيماري در اثر ابتلا به فرم قلبي بیماری تلف مي شود.

تب کیو (Q Fever): عامل بیماری یک باکتری بنام كوكسيلا برونتي است که انتقال بیماری به انسان بویژه از گاو، گوسفند و بز اهمیت دارد. این بیماری به نام‎های تب بالکان و تب کشتارگاه نیز شناخته می‎شود. معمولاً در حیوانات علائم بالینی مشخصی ایجاد نمی‎کند ولی میتواند در انسان یک بیماری حاد عفونی ایجاد نماید که عمدتاً بطور ناگهانی شروع شده و با نشانه‎هایی مشابه آنفلوانزا شامل تب شدید، سردرد، دردهای عضلانی، لرز، تعرق و بی‎اشتهایی ادامه می‎یابد و در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به مرگ شود. باکتری در بدن حیوانات تمایل زیادی به تمرکز در پستان و جفت دارد و موجب سقط جنين در گوسفند و بز نیز مي شود.

تب کیو یک بیماری شغلی است، بطوریکه عمده موارد بیماری در دامداران، کارگران کشتارگاهها، دامپزشکان و به ‌طور کلی افرادی که با دام و فراورده های دامی سروکار دارند رخ می‎دهد.